Проектның баш мөхәррире Альбина Закируллина белән таныштырасыбыз килә. Өч ел элек ул Мәскәүдән күчеп кайтты. Һәм шушы өч елда «Угол» иҗат лабораториясен, «Анна Каренина» тамашасын, TAT CULT FEST фестивален таныту өлкәсендә эшләде, Arzamasның авыр шартларда үсүче балалар өчен оештырган XXI гасыр күнекмәләре курсын алып барды, Россия үсмерләрен өйрәнә торган Teens Russia журналына нигез салды.

Аның үзе ышанган эшкә генә алыну сыйфаты безнең өчен аерым кыйммәткә ия.

Кайда тууым, ул шәһәрнең тормышымдагы урыны турында уйланмый идем кебек мин. Анысы соңрак килде.

Мин 1992 елда бик кечкенә шәһәрдә — Абдулино шәһәрендә туганмын. Анда берничә дистә меңләп кеше яши — нибары. Минемчә, ике дистә. Бөтен кеше бер-берсен белгән һәм әллә ни вакыйгалар да булмый торган шәһәр иде ул [ягъни, хәзер аңлыйм инде мин аның шулай булганын].

Ләкин ул шундый дуcтанә, бәлки, хәтта совет чоры рухындагы тормыш иде, күрше күршегә кереп йөри торганрак. Һәм шундый, гайбәтле тормыш инде, билгеле — берсе икенчесен чәйни, шуннан башка эш тә юк бит.

Балачакта миңа малайлар белән күңеллерәк иде, бик хәрәкәтчән идем. Барбилар артык кызыксындырмады. Миңа шул йөгерү, сикерү, туп тибү булсын.

Рәхәт вакыт иде ул, чөнки мин кечкенә идем һәм миңа супер иде. Кадерле кешеләрең — яныңда, ә синең кайда булуың — бу яшьтә анысы мөһим түгел.

— Син анда ничә ел яшәдең?

— 17 ел.

— Әти-әниең ул шәһәргә ничек килеп чыкканнар?

— Минем әти-әнием күрше авылларда туганнар, ә Абдулино — шул авылларга иң якын шәһәр. Әти ул чорда инде шәһәрдә яшәгән, ә әни — авылда, укытучы булып эшли. Әтинең апасы шул ук авылда почтада эшли һәм көн саен минем зифа буйлы, чибәр әниемнең эшкә барганын, эштән кайтканын тәрәзәдән күзәтә икән. Игътибар иткән инде — энемә шәп хатын булачак, янәсе. Менә шулай таныштырганнар аларны, ә өч айлап вакыт узуга яңа гаилә барлыкка килгән. Соңрак шул гаиләдә мин туганмын.

Мин үземнең ничек үсүемнән канәгать, чөнки ул үзенә күрә «лол». Һәм, мөгаен, ул чактагы вакыйгаларның һәркайсында ниндидер орлык салынгандыр инде киләчәк тормышым өчен.

Ну, төрлесе булгандыр инде. Каныгу, мәсәлән. Анысы ике мәктәптә дә булды. Башкалардан аерылып торсаң, сәләтлерәк булсаң яки шул сәләтеңне үстерү юнәлешендә эшләсәң, башкаларга — синең дәрәҗәңә җитәсе килеп тә, булдыра алмаганнарга — янәшәңдә бик рәхәт булмаячагын аңлап бетерми идем әле ул вакытта. Син бит гел кайсыдыр өлкәдә өстен чыгасың. Үзем укыта башлагач, мин буллингның якынча һәр класста [бәлки, дөрестән дә, һәркайсындадыр] булуына инандым. Әйе, гаять күңелсез нәрсә, ләкин анысын аңлап була, ичмасам: кешеләр әле җитлекмәгән, үсмер чор бит. Менә укытучылар арасында [җитди кешеләр инде, югыйсә] нәкъ шундый ук хәл булуы — анысы яманрак. Преплар бер-берсен талый: яңа укытучыларга каныгалар, университет тәмамлап килгән яшьләргә, укучылары олимпиадаларга йөри торган алдынгырак укытучыларга. Үзара ызгыш барганда, укытучыларның, мәктәп психологларының кайсы гына үсмерләр арасындагы ситуациягә игътибар итсен икән?

— Сиңа «бишле»гә укыган өчен каныгалар идеме?

— Ну, болайрак була инде ул: укытучылар гел мактап тора, үрнәк итеп китерә, бу кайберәүләрнең җен ачуын чыгара. Әйтик, син менә яңа укучы, килгәнеңә атна да юк, ә мәсьәләләрне инде барыннан алда чишәсең. Барлык фәннәрдән «бишле» синең һәрвакыт. Акыл белән түгел, тән белән алдыра торган физкультурадан да хәтта. Планканы син малайлар белән сикерәсең — аякларың озын булганга. Син бөтен җирдә, син артык күп — бу ачуны китерә, билгеле.

Дөресрәге, Абдулино мәктәбендә укучы сигезенче класс кызы булсаң, бу синең ачуыңны китерер иде, билгеле.

Һәм менә класстагы кайбер кызлар, артык катлаулы юллар эзләми генә, «йомшак» ягыңны табып төрттерәләр иде. Күкрәге калкурак кызлар яссы күкрәклеләрне үрти — шул рухтагы нәрсәләр инде.

Иң гади юл — алар дәрәҗәсенә көйләнеп, начаррак уку иде. Бик аерылып тормас өчен. Тик миндә ниндидер башка нәрсә уянды. Күрәсең, аралашу сәләтем бик булмагандыр. Юкса үземнең дә, аларның да нервларын бозмас идем, берәр юл тапкан булыр идем. Мине ничек бар, шулай кабул итәргә тиешләрдер кебек иде. Ул чактагы интеллектым — һәм фикри, һәм хисси интеллектым — көрәш юлын гына сайлый алды.

Мин 5нче мәктәптәге барлык олимпиадаларга һәм күп кенә шәһәр олимпиадаларына йөрдем. Мәктәптә отличниклар берничә генә, ә мәктәпләр урыннар саны өчен көрәшә. Ура алган кадәр урыйк дигәндәй, сине тоталар да теләсә кайсы тишеккә төртәләр. Кызыксынуларыңны исәпкә алу, сакчыл караш фильтры юк инде анда.

Алтынчы класста информатикадан район олимпиадасында беренче урын алгач бик гаҗәпләнгәнем истә. Безнең өйдә комп бар иде инде һәм мин нидер чамалый идем — ул урын шуңа гына миңа эләкте. Олимпиадага махсус әзерләнгәннән түгел. Миңа шул вакытта ук гуманитар ягым җиңелрәк бара кебек иде. Һәм, мөгаен, укытучылар да моны сизгәндер. Ләкин эш башкача куелган иде: янәсе, отличник бар икән, шуның көчен кайда кирәк шунда бүлгәлибез дә, бәлки, берәр урын да тәтеп куяр. Һәр кечкенә шәһәрдә бардыр инде андый мәктәпләр.

Аннары мин 6нчы мәктәпкә күчтем — шәһәрдәге иң көчле мәктәпкә. Андагы укытучылар үз фәннәренә сәләте булган укучыларны сайлап алалар да билгеле бер олимпиадаларга әзерлиләр. Һәм шул хәзинәгә тиң укучыларын башка бер генә укытучы белән дә бүлешмиләр иде. Анда ике векторым булды минем: рус теле-әдәбияты һәм газета чыгару, чыгыш ясау ише мәдәни нәрсәләрдә катнашу.

— «Ничек тә Абдулинода калмаска иде» дигән уй килгәне булдымы? Анда да вузлар булгандыр? Үпкәләп китмәгәнсеңдер бит?

— Анда… Нәрсәнеңдер филиалы бар бугай… Оят инде, ләкин хәзер исемә дә төшерә алмамдыр.

Китү уе бар иде, әлбәттә. Оренбургка, мәсәлән, йә Самарага, йә Уфага. Яисә бертуган апам укырга киткән шәһәргә — Әлмәткә. Болар — якын-тирәдәге зур шәһәрләр. Тик язгы дәресләрнең берсендә класска мәктәп директоры керде дә: «Альбина, котлыйм, Всерос — синеке, күңелең теләгән вузны сайла», — рухындарак сүз әйтте. Һәм шул мизгелдән бар да үзгәрде, билгеле.

«Всерос» [рус әдәбиятыннан россиякүләм олимпиадада призлы урын алу] теләсә кайсы вузга имтихансыз керү мөмкинлеге бирә иде.

Шулай итеп мин үземнең кечкенә шәһәремнән зур шәһәргә күчендем — МДУның журналистика бүлегенә укырга киттем.

— 18дә?

— 17дә. Беренче тапкыр, җәй көне, апам белән документлар тапшырырга бардым. Шунда укыйсымны белгәнгә күрәме, күрәсең, алдан ук үземне көйләп куйганмын — «ok» дип кабул итүгә. Мин бер нәрсәне аңлый идем: бар менә минем уңайлы, кечкенә, үз шәһәрем. Ләкин башкалага күчү, үзеңне шунда сынап карау мөмкинлеге аерым сөенеч иде.

Безнең туганыбыз — Рим абый — экскурсия сыманрак нәрсә ясады: Кызыл мәйданга сугылдык [факультеттан юл аша гына], ВДНХга барып кайттык. Ә аннары, көзен, әни белән килдем инде. Аны поездга озатканда, яңгыр ява иде һәм моңсурак иде бераз: әллә өйдән аерылганга, әллә яңгырга күрә, әллә икесе бергә шунда.

Ләкин бер атнадан студент тормышы башланды, һәм сагынуны юып алгандай булды, билгеле.

Журфак «иркен сулыш факультеты» санала иде. Ул чорда үзең теләгән параларны сайлау мөмкинлеге бар иде. Дәрес калдырган очракта да, төп бурычың — шул фәннән зачет яисә имтиханны тапшыру. Кайвакыт, мәсәлән, журфактагы пара урынына фәлсәфә факультетына китәсең — психиатрия авыруларына фәлсәфи анализ курсына. Үзеңне башка өлкәләрдә сынарга була, уку сиңа һич комачау итми. Өченче курсым тоташ шулай узды кебек. Беренче курста мин, әлбәттә, отличницалар төсле… Төсле түгел инде, отличница буларак! Әйе, йөри идем үзенә күрә… Мәктәп чорыннан калган гадәт булгандыр инде, күрәсең [алтын медаль һәм башкалар]. Ә өченчедә мин чынлап торып эшкә тотындым, һәм нәрсәнедер сайларга, башкасын чигерергә туры килә иде.

Мин «Юниум»да үсмерләрне рус теленнән БДИга әзерли башладым.

Мин аларга карый идем дә аларның бөтенләй башка буын булуына гаҗәпләнә идем — арада нибары өч яшь аерма бит. Үсмерләр турындагы журнал идеясе шулай килде дә инде — күргәннәрем белән бүлешү теләгеннән. Андагы мохитнең мәктәптәгечә булмавы да шәп иде: син бу егетләр-кызлар өчен укытучы мәгънәсендәге укытучы түгел [андыйны алар мәктәптә дә күрәләр], ә шушы фәндә юнәлеш бирүче остаз. Бро белән иңгә-иң барган кебек, теләгән балларына таба сузылган юлны алар синең белән үтәләр. Ләкин стресс та, басым да юк, мемчиклар, рэп, сериаллар аша үтә иде ул юл минем группаларда.
Мин гел әйтә килдем: әти-әниегез кушкан җиргә кермәгәнсез, шуңа мөнәсәбәтләрегез какшаган икән, бераз көтегез. Аңларлар алар. Иң мөһиме — сезнең теләк, чөнки яраткан эшегездә сез ялкынланып эшләячәксез. Хәерле билгеләр белән тамгаланган хак юлны сайлау тарихы бу, бар да җайланыр.

Укырга керә алмасагыз да — «окей», үзегезгә кызык өлкәне табу өчен тагын бер елыгыз бар дигән сүз.

Минем бу мәсьәләдә, ну… бераз тынычландырасым килә аларны. 11нче класста аеруча шул борчый бит инде аларны, төшенкелеккә биреләләр, йокылары кача. Сайлый алмыйлар. Һәм гел эмоциональ таганда — әле укытучылар пресслый, әле әти-әниләре.

Ну, четерекле мәсьәлә инде ул, кыскасы.

Әти-әнием фикеренә колак салып, теләгән җиренә кермәгән апам мисалы бар менә. Ул хәзер барыбер үзенә кызык юнәлешкә кайтып бара — курсларга йөри, икенче эше инде бөтенләй башка өлкәдә. Ләкин күпме вакыт әрәм булды.

Бер группамда иптәшләренә каныга башлаганнар иде. Мин алар белән ачыктан-ачык сөйләшү үткәрдем. Ник каныгуларының мөмкин сәбәпләрен күрсәтеп, ямьсез күренеш булуын аңлаттып. Бер өч дәрестән бетте ул нәрсә. Болар каныккан егетнең дә нәтиҗәләре яхшырды. Әнисе елый-елый рәхмәт әйткән иде шуннан соң шалтыраттып.

Андый чакта үз урыныңда булуыңны аеруча ачык тоясың ул. Хәзер менә беренче ел укучылар алмадым. Һәм сагынам, дөресен әйтим. Кире кайтырмын кебек ул эшкә берәр вакыт.

Укыткан елларым бик кадерле миңа — күпне күрергә туры килде, күп нәрсәгә алар белән бергә өйрәндем. Университетта үземә кызык булмаган, вакытны әрәм итү булып тоелган дәресләрне калдыра башладым. Һәм бар да супер иде, сүз әйтүче булмады. Бу әле төркем старостасы була торып. Хәзер алай итеп булмый бугай инде — йөрешне тикшерүнең ниндидер катгыйрак ысулын керткәннәр.

Төркемебез бик дус иде, азсанлы, белгечлегебез дә яңа — медиаменеджмент [бу юнәлешкә әллә ни язылмыйлар иде ул чакта]. Без унау укыдык, барыбыз да — кызлар. Ну, була бит шундый туганлык мохите. Сез бик якын буласыз һәм бөтен булган нәрсәгез уртак була — рәхәт иде ул.

Зәвык мәсьәләсендә, тормышка, мәдәниятка карашым үзгәрүдә тулай торакта бергә яшәгән кызларның йогынтысы көчле булды. Беренчедән, күп вакытың алар белән үтә [көн саен бергә], һәм андый бәйләнеш эзсез кала алмый. Икенчедән, алар ультратопчик иделәр.

Оля белән Рита, миннән бер курс югары укыдылар. Үз яшьләреннән күпкә өлкәнрәк кебек иделәр — һәм психологик, һәм интеллектуаль яктан. Иң кызык әйберләрне эләктереп алалар иде алар. Рита, мәсәлән, 21 яшендә LAMның баш мөхәррире булып куйды. Оля фин телен өйрәнә иде, һәм тагын гарәп телен бугай. Гел ниндидер үтә кәттә музыкантларны таба, алар күпмедер вакыт узуга танылып китәләр иде. Икесе дә гаҗәеп юмор хисенә ия. Илһам бирердәй күренешкә юлыксаң, аны үзеңә сеңдерә башлыйсың бит. Минем өчен бу шундый, кисәк айнытып җибәрә торган элемтә булды:

Бераздан, кара әле, тормышның юлыңа шундый кешеләрне чыгарып куюы үзе үк шәп бит дип уйлыйсың. Нидер эшләргә тырышасың, яңача бәялисең үзеңне, үзеңә башка яктан карыйсың, яңа планнар корасың. Кызыклы кешеләр тәэсир итә инде.

Мәсәлән, курсташым Дима Кузнецов [Хаски]. Аны күзәтү үзенә бер кызык иде, күпмедер вакыт аралаштык без. Ул шундый кыю, туры сүзле кеше. Аның һәр карарында үтә мөстәкыйль фикер йөртүе сизелә — шул сокландыра иде мине. Андыйлар сирәк очрый бит. Казанга күченгән генә вакытта, мәсәлән, клипта төшәргә чакырып язды ул. Мин әйтәм, килеп китә алам инде Мәскәүгә, ләкин болай Казанда мин хәзер. Ә ул, аның өчен генә йөрмә, ди. Киресенчә, үзем Казанга килер идем дә шунда яшәп калыр идем, янәсе. Шаярта инде, билгеле. Ләкин ул, мәсәлән, башка дусларым, танышларымнан аермалы буларак: «Мәскәүдән соң Казанда ни калган инде? Ник алай иттең?» дип тормады.

Эшлекле әлемтәләргә килгәндә, «Ведомости»дагы Игорь Цуканов белән танышуым аерым бер зур вакыйга булды.

Әйтик, менә минем өчен киң күңеллелек — иң мөһим сыйфатларның берсе генә түгел, ә бәлки, иң мөһимедер. Кеше үтә акыллы, дәрәҗәле булырга мөмкин, ләкин башкаларга карата рәхимсез икән, аның кәттәлек градусы шунда ук кими. Уңышка ирешеп тә тирәсендәгеләргә мәрхәмәт күрсәтә белүчеләр — әнә андыйлар кайф инде.

«Ведомости»га практикага килгәч, мине бер кызга тапшырдылар, үтә дә уңайсыз иде аның белән. Бу әле беренче тәҗрибәм, нидер белеп бетермәүнең гөнаһ булмавын аңламаган чор. Күрәм, ул мине өйрәтә инде үзенчә, үз мисалында — кыю итеп телефоннан сөйләшергә, мәгълүматны йолкып ала белергә, үз дигәнеңә ирешергә… Ләкин «мондый стажерлар бездә — миллион» дигән мөнәсәбәт белән. Синсез җайлырак булыр иде дип торган сыман. Һәм бу һөнәри юлыңның башы гына бит әле, шуңа ничектер бөрешәсең тәмам. Отличник синдромы да эзәрлекли җитмәсә.

Әнә шундый шартларда үткән практикамның соңгы көннәрендә отпусктан Игорь Цуканов кайта. Ул шушы технологияләр һәм телекоммуникацияләр бүлеге җитәкчесе. Икътисад өлкәсен чамалыйсыңмы, ди. Сорауларында тамчы да тәкәбберләнү юк. Һәм тыныч кына: «Ну, ярар, нәрсәләргә игътибар итәсен аңлатырмын хәзер», — дип куя.

Кыскасы, мин аның шундый кешелекле булуына шаккаттым. Күзаллавымда, бүлек җитәкчесе хезмәткәрләреннән дә кырысрак, катырак булырга тиеш иде. Күңелем үсенеп, терминнарны ерып чыктым да мәкалә яздым. Һәм ул полосаның төп мәкаләсе булды. Минем фамилия белән имзаланган — анысы инде бөтенләй «вау» иде.

— Мәскәүгә күчкәннән соң, үз шәһәреңә мөнәсәбетең ничек үзгәрде?

Мин карыштым берара, ничек инде, янәсе. Ничек үзгәртсен инде мине Мәскәү? Ну, бөтен кеше дә үзенчә үзгәрә, үсә бит… Яңа яклары ачыла… Ләкин бераздан ул сүздә хаклык барлыгын аңладым.

Күптөрле күренешләрне бергә туплаган урын буларак, шәһәрнең тәэсире бик көчле була, билгеле. Ул сине яңа кешеләр белән очраштыра, мөмкинлекләр ача, син ниндидер үзгә күренешләргә юлыгасың, вакыйгалар эчендә кайныйсың. Әлбәттә, үзгәртә шәһәр кешеләрне — сине үзенчә сүтеп җыя, хис-фикерләреңә йогынты ясый, көн тәртибеңне билгели.

Һәм вакыйгалар кәттәләнә барган саен, кире үз дөньяңа кайту теләгең дә кими.

Ул карашыңны киңәйтә, кызыксынуларыңны, музыкаль зәвыгыңны көйли, син кинотеатрда карыйсы [элек яшәгән шәһәреңдә рәтле кинотеатр да юк иде] фильмнарны сайлап куя.

Икенчедән, дөньяң икегә бүленә: бар туган шәһәрең, бар Мәскәү. Баштарак мин еш кайта идем, элемтә дә көчлерәк иде — йөргән егетем, дуслар шунда, әти-әни.

Минем әти-әнием — татарлар, бер-берсе белән татарча сөйләшәләр… Татарлык ул — балачакка, гаилә, туганнарга бәйле мохит минем өчен. Туйга кайтулар, Коръән ашлары.

Мәктәптә, мәсәлән, татар теле кермәде безгә, Оренбург өлкәсендә аны укытмыйлар иде. Шуңа без бераз «руслашкан»рак татарлардыр инде. Апам да, мин дә [бигрәк тә мин] әти-әни белән русча сөйләшә идек. Һәм хәзер дә русча сөйләшәм. Әби белән генә татарчага күчәм. Ә ул киресенчә, заманнан калышмыйм диме, русчага күчкән була.

Мин әйтә идем инде аңа, бигрәк тә студент елларында:

Татар телен кушып җибәрә алам инде мин, ләкин ул әдәби телгә тартмый, көнкүреш дәрәҗәсендә.

Апамның теле татарча ачылган. Икенче телне, балалар бакчасына йөри башлагач, үзе өйрәнер әле дигәннәр, күрәсең [лол]. Апа беренче көнне садиктан кайткан да: «Мин аларның ни сөйләгәннәрен аңламыйм», — дип елый икән. Һәм билгеләп куйганнар инде әниләр үзләренчә, әһә, янәсе, окей, кечкенәсен башта русчага өйрәтербез. Татарчаны болай да өйрәнер. Шулайрак булды да инде ул.

Тагын, мин әле ваграк чорда, өйдә «бәхет пилмәне» ясау гадәте бар иде.

Бөтенесе ит белән, ә берсен камыр салып бөгәләр. Һәм бу пилмән кемгә эләгә, шул бәхетле була, имеш. Беренче тапкыр эләккәч, артык сөенгәнменме, шуннан соң, сиздерми генә, гел миңа сала башладылар аны. Салалар да гаҗәпләнгән булалар: тагын сиңа чыкты, янәсе. Менә.

Атамасы татарча булганганмы, бу гадәт тә миңа татарлыкның үзе булып тоела иде. Гәрчә тамчы да миллилеге булмагандыр инде ул приколның.

Ниндидер мөһим, аңлы үзгәрешләр соңгы ике елда гына башлангандыр миндә. Монда — Казанда гына. Мәскәүдә күбрәк агым уңаена яшәдем бугай.

Өч ел элек Казанга күчеп кайтуым — шул агымнан чыгу, беренче мөстәкыйль карарым.

Мәскәүдәге дусларым: «Ого, Казан??? Ни калган анда?» — рухындарак бер карашта иделәр, Казан бит ул Мәскәү түгел, авыл, янәсе. Хәзер инде монда булып киткәннәре аңладык, диләр.

Шундый туктаусыз хәрәкәткә көйләнгән дөньяга ничек эләктең син, дип сорыйлар кайчак миннән. Бигрәк тә Мәскәү, Питердагы дусларым. Әле һөнәри юлы башланмаган Казан кешеләре дә. «Ничек шулай? — диләр. — Шулкадәр проектка ничек вакытың җитә?»

Казанның рәхәт ягы — элемтәләр мәсьәләсендә шактый тыгыз ул. Берәр проектта үзеңне җаваплы кеше, профессионал итеп күрсәтә алсаң, сине башка проектларга да тәкъдим итәчәкләр. Старт бик мөһим. Үзеңә кызык өлкәне табып, шул юнәлештә үсәргә теләвең мөһим.

— Ничек күчәргә булдың син монда, сөйлә әле?

— Ике исәр очрашуы булды ул. Инна Яркова [«Живой город» фонды җитәкчесе] Фейсбукта игълан элгән иде, пиар белгече эзлибез дип. Син мине шул игълан астында билгеләгәч, ярар, барып танышыйм, күптән күрәсем килә иде ул урынны дип уйладым.

Мин анда эшләргә җыенмый идем, бер мәзәк булсын дип кенә бардым инде. Тик Инна белән сөйләшүдән соң, Уголдагы тормышның миңа ни дәрәҗәдә кызык булуын аңладым. Мәскәүдә мин төрле режиссерларга йөрим: бусына — Гоголь-Центрга, тегесенә — Театр DOCка. Ә болар шуларның барысы белән дә эшләп өлгергәннәр. Менә кайда ул тормыш, дип уйладым, шул тормышның үзәгендә буласым килде.

Уйларга бер көн алган булдым, ләкин бу фанны сайлаячагымны тәгаен белә идем инде: башка шәһәр, минем өчен бөтенләй яңа шәһәр, шәп эш урыны, кызык вазыйфа.

Казанда мин башта Гирос янында яшәдем [ха-ха, менә шундый геотег]. Достоевский урамында. Аннары Щаповада — «Циферблат» белән «Смородина» арасында. Соңрак [бусын аеруча яраттым] Мәскәү урамында, рәссамнар кибете урнашкан яшел йорт янында. Анда миңа бик рәхәт иде.

Миңа шундый «болыт тормышы» — кайда телисең шунда торак яллап яшәү — бик уңайлы тоела иде элек.

Ләкин Казанда моның башка ягын да күрдем. Әле төнге өчтә күрше хатын перфоратор кабыза, әле берәр дуамалрак хуҗа сине вакытыннан алда фатирдан чыгара. Үзең кунмагансың бит фатирында, таныш режиссерың кунган икән. Шуңа килештем мин әти-әниләр белән бу мәсьәләдә — үз фатирың булу хәерле инде.

Бу фикергә килер өчен, әнә шуларны күрү кирәк булгандыр.

Әле өч ел элек бик сизелми иде, ә хәзер күрәм — кешеләр шәһәрнең шәплеген тоя.

Һәм бу Казанда гына да түгел, әле бик зәгыйфь булса да, гомуми күренеш бугай. Бер үзәккә генә ябышып ятмау күренеше. Россияда инде вакыйгаларга бай берничә шәһәр бар. Екатеринбург, мәсәлән.

Шул халәтне җиткерә алуыма сөенәм. Һәм инде үз тарихым аша гына түгел, башка кешеләр тарихи аша җиткерә алуыма. Мәскәүдән күчеп кайтуымны сөйләү, «Сәлам, мин Альбина» дигән кебек, бер гадәткә әйләнде инде ул.

Монда кайту тарихымны гел сөйлим мин. Узган айда гына да берничә тапкыр сөйләдем сыман. Берлинда чакта Таиландтан килеп, Барселонада укучы студент егеткә Татарстан турында сөйләдем. Һәм гомумән, башкалада яшәгән җиреңнән, башка шәһәргә күчеп китү мөмкинлеге турында. Узган атнада Питерда иптәш кызым белән ике шәһәрне чагыштырабыз шулай. Ул программалар язу белән мавыга. Мин әйтәм: «Ә син беләсеңме соң, Сбербанк оештырган программалаштыру мәктәбе Россияның ике генә шәһәрендә генә үткәрелә. Мәскәүдә һәм Казанда». Ул уйга калды да: «Әллә берәр ай Казанда яшәп алырга инде?..» — ди.

Курсташым килгән иде берсендә, аңлыйм инде хәзер ник күченгәнеңне, дип кайтып китте. Казан белән Свияжскны күреп хәйран калган иде.

Кешеләргә башка шәһәрләрне ачу — Казан очрагында, башка мәдәният тә бит әле — гаҗәеп тойгы инде ул.

Фикер торгынлыгы кемдә дә була инде ул вакыт-вакыт. Миңа шушы, ачык мөмкинлекләр халәтен тотып алу бик мөһим иде.

Мәскәүдән тыш та, вакыйгаларга бай, гаҗәеп тормыш бар. Шул ук Мәскәүдә булган мөмкинлекләр. Ләкин алар уңайлырак шәһәр кысаcында.

Аны киеп карап була. Мин Казанны киеп карадым — ул миңа таман гына. Салмый киям хәзер.

Мәскәү белән чагыштырсак, монда мин үземне өйгә кайткан кебек хис итәм. Казан тараеп куйган чакларда, кайдадыр китеп, яңарып кайтырга була. Һәм ул яңарышны мин барыбер шушы шәһәр өчен кулланачакмын.

Күченүгә азаккы карар итеп карамасаң, башка мөмкинлекләргә дә ачык буласың.